Γ.Π. Αναζητώ τη σχέση της Αρχιτεκτονικής, του αρχιτεκτονικού περιβλήματος, με την επίπλωση και τα αντικείμενα τα βιομηχανικά παραγμένα, που αυτό περιέχει, την πορεία και τον τρόπο σχεδιασμού τους.
Α.Κ. Η χρήση των έτοιμων βιομηχανικών προϊόντων στο έργο του αρχιτέκτονα είναι και αναγκαία και θεμιτή. Θα πρέπει όμως να γίνεται με τρόπο, που δεν υπερισχύει στην ταυτότητα του, δεν κυριαρχεί με την οικοδομική της, στο κατασκευαστικό του ήθος. Για μένα η όποια αρχιτεκτονική εξατμίζεται, όταν το απρόσωπο, έτοιμο, βιομηχανικό προϊόν κυριαρχεί στο έργο. Και αυτό το τελευταίο γίνεται εκ των πραγμάτων, όταν μια κατασκευή είναι προϊόν και μόνο, αγορασμένων και προσαρμοσμένων σε αυτήν έτοιμων προϊόντων, χωρίς την πνοή και το στίγμα του δημιουργού. Για έναν αρχιτέκτονα θα ήταν πολύ χρήσιμη η δυνατότητα πρόσβασης στη βιομηχανία και η συνεργασία με αυτήν με στόχο την παραγωγή προϊόντων δικής του σχεδίασης και επιλογής. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο για όλους, ο αρχιτέκτονας να αποκτήσει με την βιομηχανία μια οριζόντια και όχι μια κάθετη σχέση συνεργασίας, όπως μέχρι σήμερα γίνεται. Σήμερα, υπάρχει τεχνικά αυτή η δυνατότητα, και κατ εξαίρεση εφαρμόζεται, από επώνυμα μεγάλα γραφεία, σε μεγάλα έργα, κυρίως στο εξωτερικό. Θα έπρεπε, με τη βοήθεια της νέας τεχνολογίας, να υπάρχει αυτή η δυνατότητα παντού και πάντοτε, με όλους τους αρχιτέκτονες. Μηχανές ταχείας προτυποποίησης (που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται μόνο στο μοντελισμό), σύγχρονα solid modeling, CAD-CAM σχεδιαστικά προγράμματα υψηλών δυνατοτήτων (όπως αυτά που χρησιμοποιεί για παράδειγμα ο Frank Gehry για να υλοποιήσει τις περίπλοκες κατασκευές του), εξελιγμένες σχεδιαστικές βάσεις δεδομένων των βιομηχανιών, "ανοικτές", στην "πρόσβαση" και στην χρήση των υφιστάμενων ρομποτικών μηχανών από τους "απ έξω", και ενθάρρυνση της καινοτομικής χρήσης των υλικών, τόσο των παραδοσιακών, όσο και των απόλυτα νέων, των συνθετικών και μεταλλαγμένων, θα μπορούσαν να ανοίξουν τη βιομηχανία στην κοινωνία, και να επιτρέψουν στον αρχιτέκτονα να δράση στην καρδιά, και όχι στην ουρά των τεχνολογικών εξελίξεων
Το πιο ανόητο, εξοργιστικό και αστείο πράγμα στο χώρο της κατασκευής σήμερα, ειδικά στη χώρα μας, είναι να γίνονται επενδύσεις εκατομμυρίων σε μηχανές cnc τελευταίας τεχνολογίας, οι οποίες να θέλουν να χρησιμοποιούνται από τους κατόχους τους για μαζική "υποτίθεται τρομάρα τους" παραγωγή, με κόστη απαράδεκτα, και με μια αδιανόητη κρυψίνοια. Οι άνθρωποι αυτοί, παντελώς άσχετοι και αγράμματοι, δεν έχουν κατανοήσει το εντελώς στοιχειώδες, μια και έτσι νομίζουν ότι τους βολεύει, το ότι δηλαδή αυτά τα μηχανάκια εφευρεθήκαν, μόνο και μόνο, για να εξυπηρετήσουν και να κάνουν δραματικά φθηνότερη την ειδική κατασκευή, με την προϋπόθεση φυσικά, του ότι θα ανοίξουν την όλη διαδικασία στην κοινωνία, και από εκεί θα αντλήσουν τις όποιες θεμιτές επιχειρηματικές τους ωφέλειες.
Γ.Π. Μέχρι που φτάνει η σκέψη, η δημιουργία, η έκφραση, η αρμοδιότητα του αρχιτέκτονα στο χώρο; είναι η κλίμακα 1 :1 το τέλος; Οι σπουδές στη σχολή αρχιτεκτονικής είναι επαρκείς για κάτι τέτοιο;
Α.Κ. Αν η αρχιτεκτονική δεν φτάσει στην κλίμακα 1:1, για μένα δεν είναι αρχιτεκτονική. Μόνο το τελικό κατασκεύασμα είναι αρχιτεκτονική, και αυτό αφορά τα πάντα, από το κούφωμα μέχρι το υλικό του δαπέδου και το έπιπλο. Για την παραγωγή αξιόλογων αποτελεσμάτων στην αρχιτεκτονική, στα μάτια μου, υπάρχουν τέσσερα βασικά εργαλεία.
Πρώτον, η πολύ καλή γνώση των υλικών και της τεχνολογίας, πράγμα απαραίτητο, για να μπορέσει κανείς να δουλέψει στ αλήθεια στην 1:1, και να επέμβει στην αμήχανη και συμβατική οικοδομική. Νομίζω πως αυτό διδάσκεται ελάχιστα στις σχολές αρχιτεκτονικής.
Δεύτερο και τρίτο, και είναι κάτι που διδάσκεται πολύ καλά στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, είναι η κλασσική οικοδομική και η σύνθεση. Το δεύτερο μάλιστα θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από πολύ καλή γνώση της ιστορίας της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας των τυπολογιών.
Τέταρτο και τελευταίο είναι η δυνατότητα συνδυασμού της μικρής με τη μεγάλη κλίμακα. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει και οι δυο κλίμακες να ενταχθούν σε ένα και τον αυτό κάνναβο, και αυτό προϋποθέτει την συγκεκριμένη γνώση του που και του πως η κατασκευαστική-παραγωγικη διαδικασία χρειάζεται, και ως εκ τούτου επηρεάζει, αυτό που λέμε κάνναβο. Είναι απολύτως αναγκαία λοιπόν η "εφεύρεση" και ο καθορισμός ενός ενιαίου καννάβου, που θα χρησιμοποιείται τόσο στο σχεδιαστήριο, όσο και στην κατασκευή. Αυτό, και με τον τρόπο που το περιγράφω, είναι κάτι που μάλλον διδάσκεται από ελάχιστα έως καθόλου, στις σχολές αρχιτεκτονικής.
Για να φτάσει κανείς στην κλίμακα 1:1 σε ένα έργο, που θα "στέκεται", χωρίς να είναι όπως δυστυχώς αναγκαστικά κάνουμε σήμερα ένας "περιστασιακός" σχεδιασμός, θα πρέπει να καταφέρει να επιτύχει την ύπαρξη επικοινωνίας-συμβατότητας ανάμεσα στους διαφορετικούς καννάβους, των διαφορετικών συστημάτων, των διαφορετικών προϊόντων που συγκροτούν ένα έργο. Ξέρεις το άλλο πρόσωπο του αυθαίρετου και άσχετου "φιλελευθερισμού" που μας υπερκαθοριζει σήμερα, είναι ένας απίστευτα θορυβώδης, ακατάληπτος και άσχετος πύργος της Βαβέλ, στις κατασκευαστικές γλώσσες που μας περιτριγυρίζουν. Μια συνθήκη που σχεδόν απαγορεύει, τον οποιονδήποτε κοινό τόπο επικοινωνίας, προκειμένου να εξυπηρετηθούν "αλλότρια" συμφέροντα. Ο "σχεδιασμός" προϋποθέτει την δυνατότητα να επικοινωνήσεις αυτούς τους διαφορετικούς καννάβους των επί μέρους υπαρχόντων συστημάτων, την ικανότητα να εφεύρεις έναν βασικό, κοινό κάνναβο, μέσα στον οποίο να μπορείς στη συνέχεια να ενθέσεις τους επί μέρους καννάβους. Είναι φανερό πως βασικό και μοναδικό εργαλείο για την κλίμακα 1:1 είναι η μαθηματική γλώσσα, η μόνη που μπορεί να ιχνηλατήσει τα πραγματικά σου όρια, και να συνεισφέρει στην συγκρότηση ενός απολύτως απλού στη βάση του, και σοφού στη χρήση του, κοινού καμβά αναφοράς και σύνθεσης των όποιων διαφορετικοτήτων.
Στο ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ προσπαθήσαμε επί χρόνια, βασανιστικά, να συγκροτήσουμε τέτοια "συμβατά" συστήματα προϊόντων. Δουλέψαμε πολύ, πασχίζοντας να βρούμε έναν εύστοχο και κρίσιμο κάνναβο, ο όποιος να μπορεί να επικοινωνήσει με τους άλλους, επιμέρους καννάβους, στην παραγωγή ενός ολικού σχεδιασμού, στα πλαίσια του υποτιθέμενου, και δυστυχώς κυρίαρχου, κανόνα περί ευελιξίας. Μετά από πολλά χρόνια, αντιληφτήκαμε διαφόρους (αφανώς και αυθαίρετα εγκατεστημένους και κυρίαρχους) κανόνες στη βιομηχανία π.χ. της επιπλοποιίας, όπως εκείνους του 32 και του 25 (μμ), από τους οποίους δεν μπορείς να δραπετεύσεις, μια και όλη η υπάρχουσα, στη Δύση τουλάχιστον, εφαρμοσμένη μηχανολογία, είναι δομημένη πάνω τους, δηλαδή όχι μόνο τα μηχανήματα αλλά και όλα τα έτοιμα εξαρτήματα επιπλοποιίας, μηχανισμοί συρταριών, μεντεσέδες κτλ. Αυτός ήταν και ο λόγος που στην πιο ώριμη φάση της δουλειάς μας, προκειμένου να κατασκευάσουμε πράγματα, οδηγηθήκαμε στην ανάγκη να σχεδιάσουμε και σχεδιάσαμε, μια μεγάλη ποικιλία, απολύτως καινοτομικών εξαρτημάτων και μηχανισμών. Μας έβλεπαν σαν γραφικούς μουρλούς, μας έλεγαν κάποιοι μα τι κάνετε, πάτε να ξαναανακαλύψετε τον τροχό. Ο καθείς με αυτά που θέλει, και τα καλά και συμφέροντα του, του επιτρέπουν, να καταλάβει. Η ουσία πάντως είναι πως για να σχεδιάσεις και κατασκευάσεις οτιδήποτε καινούριο, προϋπόθεση αναγκαία και ικανή είναι να έχεις "πα στω".
Για μας έτσι μόνο παράγεται μια αρχιτεκτονική "σωστή", "αφανής", "σεμνή", όμορφη, υπαρκτή, αν και ανύπαρκτη στην πρώτη ματιά, συμφιλιωμένη με το περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται.
Γ.Π. Το έπιπλο τι είναι;
Α.Κ. Θα ήθελα να είναι κατασκευές που δημιουργούν χώρο. Ο αρχιτέκτονας καλείται να ανακαλύψει το χωρικό ρούχο που χρειάζεται το κάθε υποκείμενο. Το έπιπλο κάποτε είναι το εργαλείο για την απόκτηση αυτού του ρούχου, και κάποτε είναι αυτό το ίδιο, το ρούχο των ανθρώπινων σωμάτων.
Γ.Π. Ποια η σχέση σας με τον πελάτη -χρήστη;
Α.Κ. Όταν μου ζητιέται να κάνω αρχιτεκτονική για έναν πελάτη, μου ζητιέται να αποκτήσω κοινά οράματα μαζί του. Να βρω το τι, τον αφορά επί της ουσίας. Να οραματιστώ και να κατασκευάσω το δικό του χώρο, μέσα από τα δικά μου μάτια. Η αρχιτεκτονική απαιτεί χρόνο, απαιτεί χρονοβόρα και ουσιαστική επικοινωνία με τον πελάτη.
Γ.Π. Και στην περίπτωση του βιομηχανικού σχεδιασμού, όπου δεν υπάρχει συγκεκριμένος πελάτης, τι γίνεται;
Α.Κ. Τυπικός χρήστης δεν υπάρχει στ αλήθεια. Είναι ένα κατασκευασμένο φάντασμα της καταναλωτικής κοινωνίας και της μαζικής βιομηχανίας. Είναι ένα άθλιο φάντασμα, που έχει μοναδικό και διατεταγμένο ρόλο, την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων κατασταλτικών συμφερόντων. Για μένα, κάθε τι το επιτυχημένο, που εκ των υστέρων και μόνο γινόταν αντικείμενο βιομηχανικού σχεδιασμού, πρoεκυπτε μέσα από τη συνεργασία μου με συγκεκριμένους πελάτες. Μέσα από αυτή την αληθινή, ιερή, διαδικασία, που κρύβει μεγάλα φορτία θετικής ενέργειας, και μόνο έτσι, γεννιέται κάτι το επικοινωνησιμο. Μια επιτυχημένη κατασκευή, που παράγεται με αυτόν τον τρόπο, για συγκεκριμένους και όχι τυπικούς ανθρώπους, διαθέτει τα προσόντα, μετέπειτα, να οδηγηθεί στη βιομηχανία και να παραχθει μαζικά.
Γ.Π. Χρησιμοποιείτε βιομηχανικά προϊόντα στις κατασκευές σας;
Α.Κ. Ένα ολοκληρωμένο, ισορροπημένο αποτέλεσμα, απαιτεί την χρήση συνδυασμού προϊόντων. Λόγοι οικονομίας καθιστούν απαραίτητη την χρήση της βιομηχανίας σε μεγάλο βαθμό. Σε μικρότερο βαθμό επιβάλλεται η χρήση μεταβιομηχανικών προϊόντων με έντονη σε αυτά την παρουσία της προηγμένης τεχνολογίας. Τα προβιομηχανικά προϊόντα, συμβατικής τεχνολογίας, ενός τρόπου παραγωγής που δεν διασφαλίζει χαμηλό κόστος, έρχονται να ολοκληρώσουν το σύνολο, μαζί με χειροποίητα-καλλιτεχνικα στοιχεία, το αλάτι της κατασκευής, ώστε να γεννηθεί ένα αποτέλεσμα ιδιαίτερο, ικανό για να το οικειοποιηθούν οι χρήστες του. Πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα αρχιτεκτονικής, που χρησιμοποιεί το μίγμα από τα παρά πάνω, είναι αυτή του Κυριάκου Κρόκου.
Γ.Π. Σχεδιάζετε έπιπλα, σταθερά η κινητά, για τις κατοικίες; Πόσο επηρεάζει το σχεδιασμό τους η μόδα;
Α.Κ. Ναι σχεδιάζω, στη βάση όμως ενός πιστεύω, που μου λέει ότι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από απόλυτα ασκητικούς χώρους, που να αφήνουν την παρουσία των σωμάτων μας να κυριαρχεί. Προσπαθώ να κατασκευάζω χώρους, κάνοντας πάντα ισχυρές σταθερές επιλογές, με τον πιο λιτό δυνατό τρόπο δοσμένες, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μετέπειτα διατήρηση της παρουσίας τους, ακόμη και τότε που θα συρρεύσουν εκεί, και προστεθούν, οι απόλυτα προσωπικές επιλογές της καθημερινότητας των χρηστών. Δεν πιστεύω στην ανάγκη της "ευελιξίας" στην κατοικία, πράγμα που προωθεί η μόδα. Θεωρώ ότι η κατοικία πρέπει να συγκροτείται από στοιχεία σταθερά, καλής ποιότητας, που αντέχουν το χρόνο και μπορούν να είναι πάντα εκεί.
Το όποιο ζήτημα "ανανέωσης" και καινοτομίας, θα έπρεπε να αφορά και μόνο, κατά τη γνώμη μου, στις διαδικασίες κατασκευής του χώρου που μας περιβάλλει, με κρίσιμο διακυβευμα και προταγμα, την διεκδίκηση της ουσιαστικής συμμετοχής σε αυτές, των άμεσα ενδιαφερόμενων, δηλαδή των ανθρώπων που θα ζήσουν σε αυτούς και θα τους χρησιμοποιήσουν.
Κυρανης Ανδρέας