Την τελευταία δεκαετία η εξέλιξη της τεχνολογίας σαφέστατα επηρεάζει το design. Στα πλαίσια αυτών των αλλαγών δεν νομίζω πως η ρομποτική είναι το πραγματικά καινούργιο δεδομένο ή είναι καινούργιο όσο ήταν ή αυτοκίνηση και το αυτοκίνητο κάποιον αιώνα πριν.
Το καινούργιο, το ριζικά καινούργιο για όλο το κύκλωμα σχεδιασμός-παραγωγή-κατανάλωση είναι αυτό που οι ασχολούμενοι με τα computer ονομάζουν C.I.M. (computer integrated manufacturing), CAD,CAM,CIM είναι οι μαγικές λέξεις κλειδιά, και όχι τα ρομπότ και η ρομποτική που είναι απλά εργαλεία στο όλο κύκλωμα που από μόνα τους δεν αλλάζουν ποιοτικά τις παραγωγικές σχέσεις. Το computer βοηθά το σχεδιασμό, βοηθά την παραγωγή, καθετοποιεί τη σχέση σχεδιασμού και παραγωγής και στη συνέχεια, στα πλαίσια κάποιου δικτύου ON LINE, που συνδέει παραγωγική μονάδα με σημεία πώλησης-κατανάλωσης, συνδέει κάθετα και την πώληση με το σχεδιασμό και την παραγωγή. Θα λέγαμε λοιπόν μέχρις εδώ, πως με την βοήθεια του computer διευκολύνεται και επιταχύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στους συντελεστές και τα στάδια του design κατά τον De Fusco. Μέχρις εδώ όμως, θα λέγαμε πως η παρέμβαση είναι ποσοτική, αυξάνει απλά κάποιες ταχύτητες ροής. Το computer είναι κουτό εργαλείο, στερείται ΚΟΚΚΙΝΟΥ, στερείται της Ιστορίας και της Μνήμης της.
Το καινούργιο βρίσκεται αλλού. Αλλά ας κάνουμε μια γρήγορη και σχετικά σχηματική αναδρομή. Στην πρώτη φάση ωρίμανσης της βιομηχανικής επανάστασης τότε που το προλεταριάτο, ήδη από τον μεσοπόλεμο, ανακηρύσσεται παράλληλα με εργατική, και σε καταναλωτική δύναμη, ικανή να καταναλώσει αυτό που παρήγαγε (προκειμένου να μην διαταραχθούν ανεξέλεγκτα οι υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις , από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων), το βιομηχανικό προϊόν για να είναι φθηνό και να το αντέχει η αγοραστική του δύναμη, είναι υποχρεωμένο να είναι μαζικό. Αυτή η αναγκαιότητα για μαζικό προϊόν, το μόνο δυνατό φθηνό προϊόν, με τις υπάρχουσες δυνατότητες της μηχανής, ήταν απ' τις βασικές παραμέτρους στη διαμόρφωση των γνωστών ιδεολογιών γύρω απ το "μοντέρνο". Ο "μοντέρνος" άνθρωπος, υπήρξε ο τελευταίος ρομαντικός ανθρώπινος χαρακτήρας της σύγχρονης ιστορίας μας, που θέλησε και πίστεψε, πως μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο, και να ξεφύγει απ' τη μοίρα του, με την βοήθεια της μηχανής.
Το design όπως το μάθαμε, από τις προσπάθειες του Thonet μέχρι το Bauhauς, τη σχολή της Ούλμ, και την πρακτική της πλούσιας σε σχετική βιομηχανική παράδοση βόρειας Ιταλίας (με εξαίρεση ίσως τις προσπάθειες των Κονστρουκτιβιστών στις αρχές της ρωσικής επανάστασης), είναι όσον αφορά αυτή τη κεντρική ιδέα, του μαζικού πολλαπλού προϊόντος, απόλυτα το ίδιο, άσχετα από τις μεταξύ των εκδοχών περισσότερο ή λιγότερο έντονες, σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις.
Προϋπόθεση για να καταναλωθούν ομάδες ομοειδών προϊόντων, είναι να υπάρχουν διαμορφωμένες αντίστοιχες ομαδοποιήσεις κοινωνικών κατηγοριών καταναλωτών, και μάλιστα κατηγοριών και διαστρωματώσεων ανελαστικών σε μεταξύ τους μεταβολές σύνθεσης, και ελεγχόμενων κεντρικά, Mass,media, μόδα.
Οποιοσδήποτε Έλληνας ταξιδέψει ή κατοικήσει στην Κεντρική Ευρώπη εκπλήσσεται από την ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ που επικρατεί . Για ένα μέσο Ευρωπαίο είναι αδιανόητο να θελήσει πράγματα έξω από τους κανόνες που καθορίζει η κοινωνική του θέση, είναι αδιανόητο να φαντασθεί να αποκτήσει αγαθά έξω απ' αυτά που ή κοινωνική του θέση προσδιορίζει. Τον χωρίζουν γενιές απ' την πρώτη αστικοποίηση.
Aν κάποιος Ευρωπαίος δεν είναι αρκετά πλούσιος, είναι αδιανόητο γι' αυτόν να φαντασθεί, πως θα μπορούσε να γίνει να έχει στο χώρο του προϊόντα- εξυπηρετήσεις, προσαρμοσμένες στις δικές του "διαφορετικές" ανάγκες. Εκατομμύρια άνθρωποι λειτουργούν στη βάση του μαζικού, από τα πράγματα που τους περιβάλλουν ,τα ρούχα το σπίτι και τον εξοπλισμό του, μέχρι την ίδια την Εικόνα της Παρουσίας τους στον κόσμο.
Η νέα τεχνολογία στις μητροπόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής αναπτύχθηκε. Παρ' όλα αυτά με μόνη ίσως εξαίρεση τη Δυτική Αμερικάνικη όχθη, η νέα τεχνολογία εφαρμόστηκε για να επιταχύνει ροές, σε ήδη υπάρχουσες δομές και σχέσεις, χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά, απλά για να επιταχύνει τη ροή κυκλοφορίας του κεφαλαίου, θεότητας που δυστυχώς ή ευτυχώς τώρα μόλις, Αρχίζει να υπερκαθορίζει τον κόσμο μας. Αν και η νέα τεχνολογία, θέλοντας και μη, κουβαλά κάτι ριζικά καινούργιο. Κουβαλά τους υλικούς όρους για νέες κοινωνικές σχέσεις. Μας έχουν συνηθίσει, τόσο οι συντηρητικές, όσο και οι υποτιθέμενες προοδευτικές-αριστερες προσεγγίσεις, να την εννοούμε σαν μοντέλο που ευνοεί τη συγκεντροποίηση. Λάθος, μόνο το Κεφάλαιο την θέλει σαν τέτοια.
Στ' αλήθεια η νέα τεχνολογία ευνοεί την "αυτονομία", συμβάλει στην εκ των πραγμάτων κατάργηση του Κράτους, ευνοεί τον τοπικισμό, τις κοινότητες, το δικαίωμα στη Διαφορά και τη διαφορετικότητα, κι ολα αυτά στα πλαίσια ενός νέου, παγκόσμιου "αστικού" . Δεν είναι πια ρομαντικός εξτρεμισμός να μιλά κανείς για σχεδιασμένο βιομηχανικό προϊόν χαμηλού κόστους με χαρίσματα ποίησης, ποιότητας και άνεσης, προορισμένο για πολύ περιορισμένη πελατεία μέχρι και για μεμονωμένη οικογένεια ή άτομο.
Το καινούργιο που φέρνει η νέα τεχνολογία είναι το δικαίωμα και η δυνατότητα στη Εξαίρεση και τη Διαφορά, αρκεί το προϊόν να υπακούει σε κάποιους απλούς κανόνες κατασκευαστικής διαδικασίας. Το καινούργιο που φέρνει η νέα τεχνολογία είναι η δυνατότητα του ενδιαφερομένου, πέστε τον πελάτη, χρήστη ή όπως αλλιώς θέλετε να παρέμβει στ' αλήθεια στη διαδικασία σχεδιασμού και παραγωγής του προϊόντος που τον αφορά . Με ένα μαγικό τρόπο, η νέα τεχνολογία, θα επιτρέψει σε λίγα χρόνια στον παραγωγό νάχει μεγαλύτερη σχέση με το προϊόν του, μέσω της μηχανής, αλλά και του μυαλού και των χεριών του, στο "κοινωνικό" να ελέγξει το παραγωγικό γίγνεσθαι. Αυτή είναι και η πρόκληση για τη ΝΕΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ στο Design ή αν θέλετε ο δρόμος για την αχρήστευση και τον θάνατο του Design, όπως το γνωρίσαμε μέχρι σήμερα. Ο σχεδιασμός σαν διαδικασία συνολική, καλείται απ' τα πράγματα να επαναπροσδιορίσει το ρόλο του, ο σχεδιαστής από αρχιερέας των μηχανών και των μορφών και τεχνικός γοητευτικών κωδικών απόκρυψης του κοινωνικού γίγνεσθαι, και οι σχεδιαστικοί μηχανισμοί από ιερατεία, καλούνται να δικαιώσουν την παρουσία τους σαν ΗΘΟΠΟΙΟΙ, ΠΟΙΗΤΕΣ ΗΘΟΥΣ του Νέου ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ που εγκυμονεί το Φάντασμα της Αυτοθέσμισης του. Μ' αυτή την έννοια με κάποιο τρόπο, μέσα από τα τετελεσμένα της νέας τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών επανέρχεται στην επικαιρότητα και το φάντασμα του "μοντέρνου", στην ομορφότερη και εντιμότερη εκδοχή του. Είναι ζήτημα ΣΟΦΙΑΣ ΠΙΣΤΗΣ και ευτυχίας ή δυστυχίας της ΣΥΓΚΥΡΙΑΣ...
Το καινούργιο που ζητά η όποια κρίση νοιώθουμε γύρω μας, δεν έχει να κάνει με υιοθετήσεις άλλων μορφών ή μεθόδων, με νεωτερισμούς στις τελικές του προϊόντος εικόνες. Το μάτι μας έχει δει αρκετά με τρομαχτικούς χρόνους "ανανεούμενα". Το Νέο που με ανυπομονησία αναζητούμε έχει να κάνει με τη "ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ" και την "ΕΜΠΕΙΡΙΑ" παρά με το "τελικό αποτέλεσμα", έχει ωριμάσει η στιγμή να ΧΑΡΟΥΜΕ τη ΧΑΡΑ μιας νέας "εμπειρίας" κατασκευής ΕΚΕΙΝΟΥ που μας περιβάλλει. Κι ο "αρχιτέκτονας" ο "σχεδιαστής" θάναι αυτός που θα "ξεκινήσει" "τελειώνοντας" ( ο ίδιος σαν ιδανικός αυτόχειρας τον πάλε ποτέ ρόλο του) το χορό, ΦΙΛΟΣ της ΣΟΦΙΑΣ κρατώντας "μ' αίμα και με θυσία" το νήμα της ΜΝΗΜΗΣ και της ΠΛΗΓΗΣ σαν σύγχρονη ΑΡΙΑΔΝΗ, νέος προφήτης του ΘΗΛΥΚΟΥ αλλά και Προμηθέας. Δεν έχουμε ανάγκη νέες εικόνες, έχουμε ανάγκη μόνο νέους "παιδικούς" έρωτες εκεί που η "ΓΝΩΣΗ" τελειώνει και η "ΕΠΙΘΥΜΙΑ" αρχίζει, και Θεσμούς, νέους Θεσμούς να κρατήσουν ανοιχτή τη δυνατότητα στο Αδύνατο.
Ο Ελληνικό χώρος, σαν περιοχή με ιδιαίτερες ελαστικότητες συγκρινόμενες με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, θα μπορούσε να ήταν χώρος ιδανικός, μιας τέτοιας ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΥΡΙΑΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΑΛΛΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. Ενώ στερείται τα προσόντα μιας βιομηχανικής έκρηξης με κλασσικούς όρους, του περισσεύουν τα δεδομένα για μια πρακτική στη χρήση ΝΕΑΣ τεχνολογίας σε ΑΘΩΟ έδαφος που κρατά γερά στα απομεινάρια μιας πρόσφατης αγροτικής παράδοσης.